डिजिटल युगातील वृत्तपत्रांचे आव्हान आणि पत्रकारितेचा ऱ्हास

 

आज आपण ज्याला माहिती युग किंवा डिजिटल युग म्हणतो त्यात ज्ञानाच्या अफाट प्रवाहामुळे पारंपरिक वृत्तपत्रांना एक मोठे आव्हान निर्माण झाले आहे. या युगात माहिती मिळवण्याचे अनेक मार्ग उपलब्ध झाले आहेत. स्मार्टफोनच्या वापरात झालेली वाढ आणि इंटरनेटच्या सहज उपलब्धतेमुळे बातम्या, माहिती अगदी सहजतेने मिळू लागली आहे. याचा परिणाम म्हणून वृत्तपत्र वाचण्याची सवय हळूहळू कमी होत चालली आहे. विशेषतः युवा पिढी आता मोबाईलवरून बातम्या वाचण्याकडे वळली असून, वृत्तपत्र वाचण्याकडे दुर्लक्ष करत आहे. याचा थेट परिणाम वृत्तपत्रांच्या विक्रीवर झाला आहे. वृत्तपत्रांची विक्री घटली आहे आणि त्यातून मिळणारे उत्पन्न देखील कमी झाले आहे.

या घटत्या उत्पन्नामुळे वृत्तपत्र मालकांवर आर्थिक संकट ओढवले आहे. या संकटातून मार्ग काढण्यासाठी वृत्तपत्र मालक आता जाहिरात व्यवसायाला प्राधान्य देत आहेत. त्यामुळे वृत्तपत्रांमध्ये आता चांगला लिहिणारा पत्रकार यापेक्षा जाहिरात व्यवसाय आणणारा पत्रकार याला प्राधान्य दिले जात आहे. याचा परिणाम म्हणजे वृत्तपत्रांमध्ये आदर्श संपादकांची कमतरता निर्माण झाली आहे. जे संपादक केवळ मालकांच्या इच्छेनुसार वृत्तपत्र चालवतात आणि पत्रकारितेच्या मूल्यांना बाजूला सारतात अशांची संख्या वाढली आहे.

जिल्हा पातळीवर देखील अशीच परिस्थिती आहे. चांगला लिहिणारा आणि सत्यशोधक वृत्तीचा जिल्हा बातमीदार यापेक्षा जाहिरात व्यवसाय आणणारा जिल्हा प्रतिनिधी याला प्राधान्य दिले जात आहे. याचा एक दुष्परिणाम म्हणजे अनेक ठिकाणी गुन्हेगारी पार्श्वभूमी असलेल्या व्यक्तींना देखील जिल्हा प्रतिनिधी म्हणून नियुक्त केले जात आहे. अशा जिल्हा प्रतिनिधींना काही वर्षातच गाडी, बंगला घेता आल्याची उदाहरणे देखील आहेत. यावरून पत्रकारितेच्या क्षेत्रात पैशाचे वाढते प्रस्थ आणि त्यामुळे होणारा अनैतिक व्यवहार दिसून येतो.

या सर्वांचा एकत्रित परिणाम म्हणजे पत्रकारितेच्या दर्जात घट झाली आहे. बातम्यांचे सत्यता आणि निष्पक्षता यावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे. पत्रकारितेचे हे ऱ्हास केवळ वृत्तपत्रांपुरते मर्यादित नाही तर संपूर्ण समाजासाठी चिंतेचा विषय आहे. यावर तातडीने उपाय म्हणून वृत्तपत्रांनी डिजिटल युगाशी जुळवून घेण्याची गरज आहे. त्यांनी आपले डिजिटल व्यासपीठ मजबूत करून, अधिकाधिक वाचकांपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. तसेच पत्रकारितेच्या मूल्यांना प्राधान्य देऊन आदर्श संपादक आणि पत्रकारांना पुढे आणण्याची गरज आहे. जेणेकरून पत्रकारितेची विश्वासार्हता पुन्हा प्रस्थापित होईल.

या आव्हानात्मक काळात पत्रकारितेच्या मूल्यांना जपणे आणि सत्य, निष्पक्ष बातम्या देणे हेच वृत्तपत्रांचे आणि पत्रकारांचे ध्येय असले पाहिजे. केवळ अशाच प्रकारे पत्रकारिता आपले महत्व टिकवून ठेवू शकेल आणि समाजाच्या प्रगतीमध्ये योगदान देऊ शकेल.

शेवटी, पत्रकारितेच्या क्षेत्रात येणाऱ्या नव्या पिढीला देखील या आव्हानांची जाणीव असणे गरजेचे आहे. त्यांनी केवळ पैसा आणि प्रसिद्धी यांच्या मागे न लागता पत्रकारितेच्या आदर्शांना प्राधान्य दिले पाहिजे. केवळ सत्य आणि निष्पक्ष पत्रकारितेच्या जोरावरच आपण एक सुज्ञ आणि जागरूक समाज निर्माण करू शकतो.

-  बेरक्या उर्फ नारद