डिजिटल युगात वाढणारी फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारितेची समस्या

आजच्या डिजिटल युगात आपण माहितीच्या महापुरात जगत आहोत. इंटरनेट, सोशल मीडिया आणि इतर डिजिटल माध्यमांमुळे आपल्याला जगभरातील घडामोडींची माहिती क्षणार्धात मिळते. पण याच सुलभतेमुळे फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारितेचा विळखाही वाढत चालला आहे. यामुळे समाजात अफवा, गैरसमज आणि द्वेष पसरतो. म्हणूनच या समस्येविषयी जागरुकता निर्माण करणे आणि फेक न्यूज ओळखण्याची कौशल्ये विकसित करणे अत्यंत आवश्यक आहे.

पीत पत्रकारिता म्हणजे काय?

पीत पत्रकारिता ही अशी पत्रकारिता आहे जी बातम्यांचे सनसनाटीकरण करते, अतिशयोक्तीपूर्ण मथळे वापरते, तथ्ये तोडमोडून सादर करते आणि अफवा पसरवते. या प्रकारच्या पत्रकारितेचा उद्देश लोकांच्या भावनांना उत्तेजन देऊन त्यांचे लक्ष वेधून घेणे आणि जास्तीत जास्त वाचक किंवा प्रेक्षक मिळवणे हा असतो. पीत पत्रकारितेतून समाजात भीती, चिंता आणि द्वेष निर्माण होतो.

फेक न्यूज ओळखा

• स्रोताची तपासणी करा: बातमी कुठून आली आहे याची खात्री करा. बातमी विश्वासार्ह वृत्तसंस्थेकडून आली आहे का? वेबसाइट किंवा सोशल मीडिया पेजची प्रतिष्ठा काय आहे?
• मथळा आणि बातमीची तुलना करा: बऱ्याचदा मथळे अतिशयोक्तीपूर्ण किंवा चुकीचे असतात. बातमी पूर्ण वाचा आणि मथळा खरोखरच बातमीशी संबंधित आहे का ते पहा.
• तथ्ये तपासा: बातमीत दिलेली तथ्ये इतर विश्वासार्ह स्रोतांकडून तपासा.
• लेखकाची पार्श्वभूमी तपासा: लेखकाची पत्रकारितेतील अनुभव आणि प्रतिष्ठा काय आहे? त्याच्या इतर लेखांमध्ये तो किती तटस्थ राहतो?
• छायाचित्रे आणि व्हिडिओंची सत्यता पडताळा: बऱ्याचदा जुनी किंवा असंबंधित छायाचित्रे आणि व्हिडिओ वापरून फेक न्यूज पसरवल्या जातात.
• आपल्या भावनांवर नियंत्रण ठेवा: फेक न्यूज बऱ्याचदा भावनिक मथळे आणि सामग्री वापरून आपल्याला उत्तेजित करण्याचा प्रयत्न करतात. बातमी वाचताना किंवा पाहताना आपल्या भावनांवर नियंत्रण ठेवा आणि तर्कशुद्ध विचार करा.
• इतर लोकांच्या मतांवर अवलंबून राहू नका: बातमीची सत्यता पडताळण्यासाठी फक्त इतर लोकांच्या मतांवर अवलंबून राहू नका. स्वतः संशोधन करा आणि तथ्ये तपासा.

डिजिटल साक्षरता वाढवणे गरजेचे

फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारितेचा प्रतिकार करण्यासाठी आपल्याला डिजिटल साक्षरता वाढवणे आवश्यक आहे. आपण माहितीचे चिकित्सक वाचक बनले पाहिजे आणि कोणत्याही बातमीवर आंधळेपणाने विश्वास ठेवू नये. फेक न्यूज ओळखण्याची आणि त्याचा प्रतिकार करण्याची कौशल्ये आपण शिकली पाहिजे.

एक जबाबदार नागरिक म्हणून आपली भूमिका

फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारितेविरुद्ध लढण्यासाठी आपण सर्वजण एकत्र येणे आवश्यक आहे. आपण फेक न्यूज पसरवू नये आणि इतरांनाही तसे करण्यापासून रोखले पाहिजे. आपण विश्वासार्ह वृत्तसंस्थांकडून बातम्या मिळवल्या पाहिजेत आणि फेक न्यूज पसरवणाऱ्या वेबसाइट्स आणि सोशल मीडिया पेजेसना पाठिंबा देऊ नये.

फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारिता ही एक गंभीर समस्या आहे जी आपल्या समाजाला आणि लोकशाहीला धोका निर्माण करते. आपण सर्वजण या समस्येविषयी जागरुक राहिले पाहिजे आणि फेक न्यूज ओळखण्याची आणि त्याचा प्रतिकार करण्याची कौशल्ये विकसित केली पाहिजेत. एकत्र येऊन आपण फेक न्यूज आणि पीत पत्रकारितेविरुद्ध लढा देऊ शकतो आणि एक निरोगी आणि माहितीपूर्ण समाज निर्माण करू शकतो.

- बेरक्या उर्फ नारद